در نظام اقتصادی امروزی، بازارهای مالی نقش مهمی را ایفا می کنند. بازار های مالی مختلف دنیا، معاملات خود را از طریق بورس انجام می دهند. فرابورس در کنار بورس تهران، بورس کالا، بورس انرژی و به زودی بورس مسکن، بازارهای مالی کشورمان هستند که معاملات خود را از طریق بورس انجام می دهند.
فرابورس چیست؟
بازار فرابورس دارای ساختاری مشابه به بورس تهران است که در سال ۱۳۸۷، تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار، شروع به فعالیت کرد. یکی از دلایل اصلی تشکیل این بازار مالی، ساماندهی آن بخش از بازار سرمایه بوده که شرایط لازم برای ورود به بورس را نداشتند.
شرکت‌ها بسته به شرایط خود و شروط سازمان بورس اوراق بهادار، اقدام به ورود به یکی از بازارهای بورس تهران و یا فرابورس می‌کنند. اگر شرکت‌ها شرایط ورود به بورس تهران را نداشته باشند و یا بخواهند زودتر وارد بازار سرمایه شوند، شرکت را در فرابورس درج نماد می‌کنند.
به دلیل سطح نظارت کمتر فرابورس نسبت به بورس اوراق بهادار تهران از نظر گزارش گیری، سرمایه اولیه و سود دهی شرکت در چند سال اخیر، شرایط پذیرش فرابورس به مراتب راحت‌تر است؛ این دستورالعمل‌های ساده تر باعث شده تا شرکت‌ها بتوانند با حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، از تمامی مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار سرمایه بهره مند شوند.
انواع بازارهای فرابورس
فرابورس شامل ۳ بازار متداول اول، دوم و پایه است. هر کدام از این بازار ها با توجه به سخت گیری های موجود برای پذیرش، ریسک های متفاوتی دارند؛ در بازار های اول و دوم شروط سخت گیرانه تری به نسبت بازار پایه موجود است که همین دلیلی بر ریسک کمتر سرمایه گذاری در این دو بازار می باشد.
بازار اول
آخرین سرمایه ثبت شده شرکت های پذیرفته شده در بازار اول فرابورس، حداقل باید ۱۰ میلیارد ریال باشد و یک سال از زمان بهره برداری شرکت گذشته باشد و شرکت زیان انباشته نداشته باشند.
بازار دوم
آخرین سرمایه ثبت شده شرکت های پذیرفته شده در بازار دوم فرابورس هم مانند بازار اول، حداقل باید ۱۰ میلیارد ریال باشد. ولی شرکت های تازه تاسیس و زیان ده هم می توانند در این بازار پذیرش شوند.
بازار پایه فرابورس
شرکت های سهامی عامی که در بورس تهران یا سایر بازارهای فرابورس پذیرش نشده اند، میتوانند سهام خود را در بازار پایه فرابورس عرضه کنند و نیازی به پذیرش ندارند.
این بازار خود به سه بازار زرد، نارنجی و قرمز تقسیم می شود که دامنه نوسان این ۳ بازار به ترتیب ۳، ۲ و ۱ درصد می باشد.
مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسان تر از بازار اول و دوم فرابورس است و سختگیری های کمتر سازمان بورس اوراق بهادار، باعث شفافیت کمتر شرکت ها می شود. سرمایه گذاری در این بازار طبیعتا ریسک بیشتری برای سرمایه گذاری دارد.
ساعت کاری و نحوه انجام معاملات در فرابورس چگونه است؟
خرید و فروش سهام در فرابورس از لحاظ زمانی و نحوه ثبت سفارش و انجام معامله، کاملا مشابه بورس تهران است؛ سرمایه گذار از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸:۳۰ تا ۹ می تواند ثبت سفارش کند و از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ هم با همان کد بورسی که از طریق کارگزاری ها در بورس تهران معامله می کند، می تواند در فرابورس معامله کند.
تفاوت بازار فرابورس با بورس چیست؟
- تفاوت اصلی این دو بازار، شرایط پذیرش شرکت ها در آنهاست؛ در نتیجه این سخت گیری ها، هر چه از بورس به فرابورس و در فرابورس به تابلو های پایین تر نظر کنیم، به دلیل کمتر شدن شفافیت ها، ریسک سرمایه گذاری افزایش می یابد.
- مدت زمان ثبت نماد در فرابورس به نسبت بورس تهران، کمتر است و شرکت ها می توانند زودتر وارد بازار سرمایه شوند.
- کارمزد خرید و فروش سهام در فرابورس، کمتر از بورس است.
- تا اواخر سال ۹۸، یکی از تفاوت‌های مهم سهام فرابورسی، نداشتن حجم مبنا بود که بعد از تصویب قوانین جدید، هر سه بازار فرابورس نیز دارای حجم مبنا شدند.
چرا شرکت ها در فرابورس درج نماد می کنند؟
- تامین مالی: مهم ترین دلیل ورود شرکت ها به بازار سرمایه، تامین مالی است. شرکت هایی که نتوانند و یا به هر دلیلی نخواهند در بورس درج نماد کنند، فرابورس فرصت مناسبی برای درج نماد برای آنهاست تا بتوانند از طریق فروش سهام خود و یا افزایش سرمایه، تامین مالی لازم را انجام دهند.
- معرفی شرکت به بازار: اخبار ثبت نماد و عرضه اولیه و دیگر اخباری که منتشر می شود، باعث معرفی شدن شرکت به افراد فعال در بازار می شود؛ تا به امروز حدود ۵۰ میلیون کد سهامداری فعال در بازار سرمایه وجود دارد که انعکاس اخبار باعث تبلیغ و معرفی شرکت می شود.
- معافیت مالیاتی: پذیرش در بورس تهران و فرابورس امکان معافیت مالیاتی را برای شرکت ها بوجود می آورد؛ در فرابورس، شرکت ها ۱۰ درصد درآمد خود را معاف از مالیات هستند.
- وثیقه گذاری سهام برای اخذ وام: سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران یا فرابورس، دارایی قابل قبولی برای دریافت وام از بانک به شمار می آیند؛ شرکت ها می توانند از این سهام به عنوان وثیقه برای دریافت تسهیلات استفاده کنند.
جمع بندی:
فرابورس نیز مانند بورس تهران، تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار است و کاملا قابل اطمینان و معتبر است.
بازار اول و دوم فرابورس، ریسک چشمگیری به نسبت بورس تهران ندارند و ریسک سرمایه گذاری در بازار پایه فرابورس بیشتر از بقیه بازار هاست؛ این دید که سهام این دو بازار فرابورس، ریسک زیادی دارند و شرکت های نا معتبر در آن پذیرش می شوند، نادرست است و بارزترین مثال برای اعتبار بخشی به فرابورس، فعالیت شرکت ذوب آهن اصفهان در این بازار است.