اگر برای مدتی طولانی در بازار سرمایه فعالیت دارید، حتما اصطلاح معامله بلوکی در بورس به گوشتان خورده است.
احتمالا شما به عنوان سهامدار، با فرآیند دقیق معاملات بلوکی آشنایی نداشته باشید و هدف از این نوع معامله را ندانید.
اینکه معامله بلوکی چیست و چرا و چگونه انجام می گیرد، موضوعی است که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم.
برای بررسی معامله بلوکی در بازار بورس باید ابتدا انواع معامله در بازار را بررسی کنیم. معاملات بازار بورس به خرد، عمده و بلوک تقسیم می شود. در معاملات بلوکی و عمده، حجم قابل توجه و بیشتری از سهام شرکت موردنظر معامله می شود. معمولا قیمت سهم در این نوع معامله از معامله خرد بالاتر بوده و شرایط انجام معامله نیز تفاوت هایی با معامله خرد دارد.
معامله بلوکی چیست؟
سفارش خرید یا فروش بخش بزرگی از سهام یک شرکت را معامله بلوکی می گویند.
این نوع معامله با قیمتی توافقی و معین انجام می شود.
برخی قانون ها و باید های مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی در معاملات‌بلوکی، رعایت نمی شوند، بنابراین معمولا سرمایه گذاران حقوقی وارد این معاملات می شوند.
معاملات بلوکی قیمت سهم را تحت تاثیر قرار می دهد.
برای جلوگیری از این تاثیر شدید در قیمت سهم، خریداران و فروشندگان در خارج از سیستم معاملاتی، روی قیمت معامله توافق می‌کنند.
معاملات بلوکی را با نام سفارش های بلوکی هم می شناسند.
در ایران، بازاری جداگانه برای انجام این نوع از معاملات ایجاد شده که به آن، بازار بلوک می‌گویند.
اغلب موارد، زمانی که روی یک نماد معامله بلوکی انجام می شود، سهامداران انتظار رشد قیمت سهم را دارند. در این شرایط معاملات، معمولاً با انتشار آگهی عرضه بلوک با قیمتی بالاتر از تابلو، تقاضا برای خرید سهم بیشتر می شود.
در شرایطی که بازار سرمایه به دنبال حرکت در مسیری جدید برای آینده خود باشد، چنین رفتارهایی از سوی فعالان بازار مشاهده می گردد.
بازار بلوک چیست؟
بازار بلوک، بازار جداگانه ای است که به‌طورخاص برای انجام معاملات بلوکی بوجود آمده است. حداقلات مربوط به معاملات بلوکی می‌تواند با تصویب هیئت مدیره بورس تغییر و پس از اطلاع‌‌رسانی اعمال شود.
هنگامی معامله بلوکی در شرکت های بورسی صورت می گیرد که حجم معاملات خود سهام و یا حق تقدم سهام ، ۵۰ برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار باشد یا ارزش معاملات آن بیشتر از ۲ میلیارد تومان باشد.
این نوع از معامله در زمان بازار انجام شده و شرایطی همانند شرایط عادی سهم در بازار عادی دارد، پس سهم باید در دامنه‌مجاز خود معامله شود.
برای انجام این نوع معاملات در شرکت های فرابورسی، تعداد سهام و حق تقدم سهام قابل معامله برای:
- شرکت هایی که سرمایه پایه شان بیش از ۱ میلیارد ریال است، بزرگ تر مساوی نیم و کمتر از ۱ درصد سرمایه پایه شرکت است.
- برای شرکت هایی که سرمایه پایه شان کمتر یا مساوی ۱ میلیارد ریال است، بزرگ تر مساوی ۱ و کمتر از ۵ درصد سرمایه پایه شرکت است.
اما سوال این است که معاملات بلوکی چطور انجام می شود؟
برای انجام معاملات بلوکی در بورس، ابتدا باید پیشنهاد خرید یا فروش توسط کارگزار در سامانهمخصوصمعاملاتبلوک و با قیمتی مشخص ثبت گردد.
کارگزار پذیرنده نیز قیمت پیشنهادی را در سامانه می پذیرد.
درصورتی که پیشنهاد فروش با امکان تسویه خارج از پایاپای باشد، کارگزار پذیرنده پیشنهاد فروش، می تواند پیشنهاد ارائه شده را با شرط بپذیرد.
این شروط :
- صرفا خارج از پایاپای و نقدی
- خارج از پایاپای
هستند که کارگزار پذیرنده می تواند یکی از این شروط را انتخاب کند و پیشنهاد را بپذیرد.
در صورتی که روش تسویه پیشنهاد فروش ارائه شده گزینه اول یعنی صرفا نقدی باشد، سفارش های تطبیق یافته جهت تائید به بورس یا فرابورس ارسال می شوند.
در صورتی که روش تسویه پیشنهاد فروش ارائه شده گزینه دوم، یعنی تسویه خارج از پایاپای باشد، درخواست کارگزار پذیرنده پیشنهاد، برای کارگزار پیشنهاد دهنده ی فروش ارسال می شود.
در این صورت حالت های زیر ممکن است اتفاق بیفتد :
حالت اول:
در صورت تائید شرط تسویه خارج از پایاپای، توسط کارگزار پیشنهاد دهنده فروش، سفارش تطبيقی با عنوان ” تسویه خارج از پایاپای” به بورس یا فرابورس ارسال می گردد.
حالت دوم:
در صورت عدم تائید تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار پیشنهاد دهنده فروش ، به شرط این که کارگزار پذیرنده شرط نقدی و خارج از پایاپای را بپذیرد ، معامله با نام ” تسویه نقدی ” به جهت تائید به بورس یا فرابورس ارسال می گردد .
حالت سوم:
در صورت عدم تائید تسویه خارج از پایاپای توسط کارگزار پیشنهاد دهنده فروش، به شرط این که کارگزار پذیرنده شرط صرفا خارج از پایاپای را پذیرفته، درخواست کارگزار پذیرنده پیشنهاد رد و پیشنهاد فروش هم مجددا در سامانه مخصوص معاملات بلوک ثبت می گردد.
حالت چهارم:
در صورت نبود مشکل و عدم مغایرت سفارش تطبیق یافته با قوانین و مقررات موجود، بورس یا فرابورس معامله را تائید کرده و سفارش های تطبيقی به جهت معامله و ثبت نهایی به سامانه معاملات ارسال می شود.
نکاتی درباره معاملات بلوکی:
- برای مشاهده معاملات بلوکی باید به سایت مدیریت و فناوری بورس یا همان tsetmc.com مراجعه کنید. توجه کنید که در قسمت دیده بان سایت tsetmc، نماد هایی که کنارشان عدد ۲ درج شده است، معامله بلوکی روی آن‌ها صورت گرفته است.
- انجام معامله بلوکی، ساعت آغاز و خاتمه و طول هر جلسه معاملاتی، مانند روند عادی معاملات بازار است. حتی دامنه نوسان مجاز قیمت معاملات بلوکی مانند بازارعادی است. سایر شرایط معاملات بلوک هم به مانند معامله در همان نماد اصلی است.
- لازم به ذکر است که معاملات بلوکی به روش حراج ناپیوسته و هر ۵ دقیقه یک بار برگزار می شوند
- در معاملات بلوکی فقط سفارشات محدود قابل اجرا است. پس معامله از طریق کد گروهی در این بازار ممکن نیست.
- تا زمانی که نماد معاملاتی سهم موردنظر در بازار متوقف نباشد، نماد معاملاتی در بازار بلوک نیز متوقف نیست. نماد معاملاتی سهم در بازار بلوک تا زمانی که دامنه نوسان روزانه سهم در بازار عادی، به دلیل بازگشایی نماد معاملاتی افزایش یابد، متوقف می ماند.
- ارزش کل معاملات روزانه در بازار اوراق بهادار، شامل ارزش معاملات بلوک و عمده و خرد است. پس برای این که ارزش معاملات خرد بازار را محاسبه کنیم، باید از ارزش کل معاملات بازار، ارزش معاملات بلوک و عمده را کم کرده تا ارزش خالص خرد معاملات بدست آید.
تفاوت معامله بلوکی با کد به کد:
در کد به کد، کد معاملاتی خاصی برای یک سهم همزمان سفارش خرید و فروش را قرار می دهد.
برای مثال فرض کنید که یک کد حقوقی چندین کد معاملاتی حقیقی در دست داشته باشد. حال زمانی که سهم خاصی در شرایط مناسب برای رشد باشد، با کد معاملاتی حقوقی خود سفارش فروش و با کد های معاملاتی حقیقی، سفارش خرید به ثبت می رساند و باعث رشد قیمتی سهم مورد نظر می شود.
البته همین حالت در جهت منفی و زمان کاهش قیمت سهم نیز انجام می شود. در واقع می توان گفت که کد به کد در بورس، معامله ای صوری برای اثرگذاری روی قیمت سهم است، یعنی هدف از معاملات کد به کد پیاده کردن برنامه های خاص است.
علاوه بر این معامله بلوکی کارمزد کارگزاری نداشته و به صورت یک معامله در یک ثانیه است.
در صورتی که کد به کد کارمزد دارد و به صورت چندین معامله در یک ثانیه است.